درخت مسواک در حقیقت درختچه ای است به ارتفاع متوسط 3 متری که شاخه های زیادی دارد و این شاخهها به سمت زمین خمیده هستند و دارای پوستی نسبتاً شفاف، به رنگ سبز کمرنگ تا تقریباً سفید میباشند.
مناطق مهم رویش گیاه در جهان جنوب آسیا، ایران، مصر، هندوستان و حبشه میباشد و مهمترین نواحی رویش آن در ایران لار، بندرعباس، میناب، مکران و چاه بهار است.
مهمترین ترکیبات ریشه، ساقه و برگ گیاه شامل فلاوونوئیدها، ساپونین، تانن، ترکیبات گوگردی، بنزیل ایزوتیوسیانات، ترکیبات کلراید، فلوراید، کلسیم و سیلیسیم میباشد.
* اثرات ضد میکروب
قسمتهای مختلف گیاه مسواک به علت دارا بودن تانن، ترکیبات گوگردی و ترکیبات ایزوتیوسیانات دارای اثر ضدمیکروبی قوی و گسترده بر روی انواع میکروارگانیسم ها است. دهها تحقیق در جهان نشان داده است که این اثرات به خصوص در مورد میکروارگانیسم های غیر هوازی مانند استرپتوکوکوس موتانس، که باعث پوسیدگی دندان میباشد، انتخابی و ایده آل است.
* اثر ضد زخم
اثر ضد زخم چوب مسواک مربوط به وجود فلاوونوئیدها و تانن های موجود در آن است. گرچه ترکیبات دیگری در این مورد دخالت دارند و مسلماً موثر میباشند، ولی دو دسته مواد مذکور که اثر ضد زخم آنها قوی میباشد، علت اصلی این خاصیت هستند.
* اثر دترجنت (پاککنندگی و ضد جرم دندان)
کلراید قابل توجه موجود در چوب مسواک به عنوان یک دتر جنت قوی عمل نموده و از ایجاد جرم روی دندانها جلوگیری میکند؛ به همین دلیل افرادی که به طور طولانی از چوب مسواک استفاده میکنند (بعضی کشورهای عربی مانند عربستان سعودی) اصولاً دندانهای سفیدی دارند.
* اثر ضد پوسیدگی دندان
فلوراید قابل توجه به همراه ترکیبات گوگردی، تاننی و ایزوتیوسیاناید موجود در گیاه مسواک باعث خاصیت قوی ضد پوسیدگی دندان در ساقه های گیاه شده است. کلیهی اثرات ذکر شده با مکانیسمهای مربوطه پس از تحقیقات زیادی که در نقاط مختلف جهان صورت گرفته تایید شده که خلاصه ای از آنها به شرح زیر است.
تحقیق یکی از دانشمندان انگلیسی بر روی افراد مسن عربستان سعودی نشان داد که اکثر آنها از دندانهایی سالم و سفید برخوردارند و دارای کمترین بیماریهای دهان و دندان میباشند. این افراد از کودکی از چوب مسواک استفاده کرده بودند؛ بنابراین احتمالاً استفاده از چوب مسواک و موضوع مذکور قوت گرفت.
برای بررسی بیشتر و اثبات قطعی این مسئله دو گروه از دانش آموزان دو شهر عربستان که در یکی از چوب مسواک استفاده چندانی نمیکردند و اکثراً خمیر دندانهای خوب و استاندارد مصرف میکردند و در دومین شهر که نسبت به استفاده از چوب مسواک تعصب داشتند، مورد مطالعه قرار گرفتند. تحقیق در مورد دندانهای سالم، تعداد دندانهای پوسیده و پیوره و یا مشکلات دیگر دهان و دندان در آنها نشان داد دانش آموزانی که از چوب مسواک استفاده میکنند دارای وضعیت کاملاً بهتری از هر نظر نسبت به شهر دیگر داشتند. این بررسی نشان داد که مصرف چوب مسواک به خصوص در طولانی مدت میتواند در بهداشت دهان و دندان اثرات ایده آلی داشته باشد.
اثر ضد زخم چوب مسواک مربوط به وجود فلاوونوئیدها و تانن های موجود در آن است. گرچه ترکیبات دیگری در این مورد دخالت دارند و مسلماً موثر میباشند، ولی دو دسته مواد مذکور که اثر ضد زخم آنها قوی میباشد، علت اصلی این خاصیت هستند
تحقیق جالب دیگری در این زمینه انجام شد؛ به این نحو که در یک گروه چوب مسواک به مدت چند دقیقه در دهان قرار گرفت و در گروهی دیگر از لاستیکهای بی اثر استفاده گردید. پس از حدود 5 دقیقه بزاق دهان هر دو گروه جمع آوری شد و با روش HPLC به طور دقیق مورد مطالعه قرار گرفت. نتایج نشان داد که ترکیبات بزاق دو گروه کاملاً متفاوت است؛ به این معنا که در بزاق دهان افرادی که چوب مسواک داشتند تعدادی از مواد، املاح و یونهای بسیار با ارزش که میتوانند با چندین مکانیسم آثار بسیار جالب و مثبتی در جهت جلوگیری از بیماری دهان و دندان بر جای گذارند، و جود داشت. این تحقیق نشان داد که مواد موجود در چوب مسواک به راحتی و در زمان بسیار کوتاه در بزاق حل میشوند، در حالی که مواد موثر بسیاری از گیاهان نمیتوانند به این سرعت در بزاق دهان حل شوند. حتی یک آزمایش ساده میتواند این مسئله را تایید کند. در صورتی که پوست چوب مسواک را برداریم و آن را در یک استکان آب قرار دهیم، میبینیم در مدت کوتاهی موادی از ساقه در آب حل شده و آب کاملاً کدر میشود. اگر به ته استکان نگاه کنیم املاح حل شده از چوب مسواک را مشاهده میکنیم. تجزیهی این مواد، ترکیبات ارزشمندی را که در بزاق حل میشوند، نشان میدهد.
تحقیق دیگری در مورد اثر ضد میکروبی و ضدعفونی کنندهی چوب مسواک در مقایسه یا خمیردندانهای خوب دنیا انجام شد؛ به این صورت که در تعدادی از افراد قدرت ضدمیکروبی و ضدعفونی کنندهی بزاق پس از استفاده از خمیر دندان در زمانهای مختلف اندازه گیری شد. در تحقیق جداگانه ای گروه دیگری که از چوب مسواک استفاده کرده بودند، مورد آزمایش قرار گرفتند. نتایج آزمایشها نشان داد که خاصیت ضدمیکروبی چوب مسواک از لحظهی ورود به دهان شروع میشود و به مدت طولانی دوام دارد؛ در حالی که دوام خمیر دندانها بسیار کوتاه بوده و قابل مقایسه با چوب مسواک نیست.
یک تحقیق بسیار ارزشمند و جالب در مورد مادهی موثر چوب مسواک به نام بنزیل ایزوتیوسیاناید نشان داد که این جسم پس از ورود چوب مسواک به دهان در بزاق حل میشود. این ماده با یک اتم اکسیژن هیدروژن پراکسید (H2 O2) که از فعالیت میکروارگانیسم های دهان حاصل میشود ترکیب شده و تولید آب معمولی و ترکیب جدید اکسید بنزیل ایزوتیوسیاناید میکند. در این عمل اضافهی آب اکسیژنه (هیدروژن پراکساید) موجود در بزاق خنثی شده و آسیب به بافتهای مخاطی دهان را کاهش میدهد.
همزمان ترکیب جدید اکسید بنزیل ایزوسیاناید تولید میشود که قدرت ضدعفونی کنندهی آن از بنزیل ایزوتیوسیاناید قویتر است. دانشمندان قبلاً به این نتیجه رسیده بودند که ترکیب بنزیل ایزوتیوسیاناید به مقدار کم و به طور طبیعی توسط غدد بزاقی در دهان ترشح میشود و این یکی از اعجازهای درخت مسواک میباشد که در نوع خود منحصر به فرد است.
بیش از دویست تحقیق مختلف بر روی مواد و اثرات جالب چوب مسواک انجام گرفته که از خواص منحصر به فرد آن خبر میدهد. پیغمبر عظیمالشأن اسلام، حضرت محمد (صلی الله علیه واله و سلم)، اولین معرف و توصیه کنندهی این چوب در جهت بهداشت دهان و دندان بودهاند؛ در حالی که قبل از آن مسواکی وجود نداشته است و این بسیار جالب است.
کلراید قابل توجه موجود در چوب مسواک به عنوان یک دتر جنت قوی عمل نموده
و از ایجاد جرم روی دندانها جلوگیری میکند
در کشور عربستان سعودی و بعضی کشورهای عربی دیگر قطعات حدوداً 10 سانتی متری با قطر حدود یک سانتی متر از ساقه های گیاه به صورت بسته های 50 تا 100 عددی به وفور به فروش میرسد که هر قطعه از آن به مدت یک روز در آب قرار گرفته و سپس پوست همان قسمت جدا میشود. به این ترتیب فیبرهای طولی این ساقه به شکل مسواک در میآید که آن را به آرامی بر روی دندانها میکشند. با این عمل ضمن مسواک شدن دندانها مواد مختلف این چوب در بزاق حل شده و آثار مختلف آن در دهان، لثه و دندانها اعمال میشود. هم چنین از فیبرهای نازک ساقه جهت خلال کردن دندان استفاده میگردد.
لازم به ذکر است که برای ما ایرانیان که از کودکی به این کار عادت نکرده ایم، این کار ممکن است صدماتی به دهان وارد کند؛ از این رو ضمن سالها تحقیق نگارنده در مورد استفاده از خواص اعجاب انگیز چوب مسواک در بهداشت دهان و دندان، دهانشویه ای فرموله گردیده که ماده اصلی آن عصاره چوب مسواک میباشد و میتواند خواصی مشابه با چوب مسواک در دهان و دندان ایجاد کند. این دهانشویه به افتخار نام ایران و با استفاده از نام علمی گیاه «پرسیکا» نامگذاری شد.
1- دهانشویهی پرسیکا به صورت قطره 30 میلی لیتری، ساخت کارخانه داروسازی پورسینا، پانزده سال پیش (1372) و برای اولین بار در ایران تهیه شد. این فرآورده در کلیهی داروخانهها موجود است و بدون نسخه در اختیار مصرف کنندگان قرار میگیرد.
2- تاکنون هیچ عارضهی جانبی در حد مصرف توصیه شده از قطرهی پرسیکا گزارش نشده است. گفتنی است از سرشاخه های گیاه مسواک در عربستان برای تهیهی نوعی سالاد خوراکی استفاده میشود.
3- با توجه به خوراکی بودن هر سه گیاه به کار رفته در قطرهی پرسیکا، محدودیتی برای مصرف زنان حامله و یا کودکان وجود ندارد.
4- خمیر دندان پرسیکا تهیه شده از عصارهی پرسیکا و دارای خواص دهانشویهی پرسیکا میباشد. خمیردندان و دهانشویه میتوانند مکمل هم باشند و خواص یکدیگر را تقویت کنند. خمیر دندان پرسیکا در آینده ای نزدیک وارد بازار خواهد شد.
5- استفاده از قطرهی پرسیکا برای تمام افراد (سالم و یا دارای مشکلات دهان و دندان) بلامانع است. میزان مصرف برای افراد سالم حداقل یک نوبت در روز پس از مسواک شب میباشد و بهتر است پس از مصرف دهان شسته نشود. افرادی که مشکلاتی از جمله تورم لثه، درد، پیوره و ... دارند، بهتر است به غیر از یک نوبت شب، یک یا دو نوبت بعد از صبحانه و یا نهار نیز از آن استفاده کنند.
6- برای هر بار 15 قطره را در دو قاشق غذاخوری آب ریخته و وارد دهان میکنیم؛ سپس چند ثانیه در دهان گردش داده (حداقل 30 ثانیه) و آن را دور میریزیم (چنانچه خورده شود مشکلی پیش نخواهد آمد). بهتر است بلافاصله بعد از آن چیزی خورده نشده و دهان شسته نشود تا اثر آن برای مدت طولانی در دهان بماند.
7- برای کنترل خونریزی بعد از اعمال جراحی و یا کشیدن دندانها، به خصوص دندانهای عقل و بزرگ، بهتر است قطره با غلظت بیشتری مصرف شود (30 قطره را در دو قاشق آب ریخته و هر 2 ساعت دهانشویه را در دهان گردش دهید).
8- برای بدست آوردن نتایج بهتر از دهانشویه پرسیکا بهتر است راهنمای همراه دارو مطالعه شود.
9- افرادی که به هر دلیلی لثه های نرم دارند و یا از داروهایی مصرف میکنند که به این مشکل دچار هستند، میتوانند از دهانشویه پرسیکا جهت سفت شدن لثه و جلوگیری از لق شدن دندانها استفاده کنند.
بخش تغذیه و آشپزی تبیان
منبع: کتاب گیاهان دارویی و گیاه درمانی – دکتر محمدحسین صالحی سورمقی
تکلیس(به انگلیسی: Calcination) اصطلاحی قدیمی در علم شیمی و کیمیاگری است که به فرآیند تشکیل اکسید یک فلز یا ترکیبات دیگر در اثر حرارت دادن فلز در مجاورت هوا،گفته می شود.
از زمانی که اطبا به ازاله ی مرض و بقای صحت توجه کردند ، همراه این امر برای امراض مختلف داروهای مفرد و مرکب بسیاری کشف کردند. و توجه داشتند بعد از وارد شدن یک دارو در داخل بدن انسان ، آن دارو فوائد زیادی برای بدن داشته باشد . به همین دلیل خمیره جات ، لعوقات ، جوارشات ، معاجین ، اشربه ، عرقیات ، اطلیه و اضمده را ایجاد کردند، که غرض از آن تقویت بخشیدن به تاثیر دارو و تسریع در رساندن اثر دارو به موضع مورد نظر است . همراه تمامی این تحقیقات طبی یک سری تحقیقات به نام کشته جات به تحقیقات آنها افزوده شد . با مطالعه در تاریخ طب قدیم این امر روشن می شود که شکل کنونی کشته در زمانی طولانی به این حال رسیده است . علم داروسازی مانند امروز آن قدر هم آسان و ساده نبود ، بلکه در قدیم روش ترکیب دارو بسیار سخت و زحمت آور بود و حتی علم کشته جات هنوز هم خیلی پیچیده و سخت است.
برای درک کیفیت جذب و چگونگی عمل دارو باید تمتم تبدیل هایی که در علم تکلیس بوجود آمده است را به دقت بررسی کرد. خیلی از اموری که با احراق(سوزاندن) و تکلیس( کشته ای که به رنگ سفید باشد) در ارتباط اند مورد غفلت واقع شده اند یا اینکه بعضی از داروسازها به علت مشکل بودن تهیه چنین ترکیبی ، آنها را غیر معتبر اعلام کردند .
احراق و تکلیس یکی از موضوعات مهم طب است . با مطالعه در تاریخ طب معلوم می شود که یونانیان در 800 سال قبل مسیح از کشته استفاده می کردند. همانطوری که در اشعار یونانی "مرهر" که اولین ماخذ تاریخ یونان است ، همراه ذکر نام بعضی از داروها ، بعضی از فلزها را هم نام برده است. اطبا هند هم چهارصد سال قبل از مسیح از علم تکلیس استفاده می کردند. پس معلوم می شود که یونانی ها چهارصد سال قبل از اطبای هند به این علم دسترسی داشته اند . زیرا دوره انتقال فرهنگ و علوم از کشوری به کشورهای دیگر چهارصد سال قبل از میلاد شروع شد، در آن دوره شاه هند ، شهنشاه اشوک بوده است.در آن زمان وقتی اطبای یونان به هند سفر کردند و از گیاهان دارویی هند آگاهی پیدا کردند ، خیلی از گیاهان را از هند گرفته و به گیاهان دارویی خود افزودند لکن علم تکلیس نتنها برای آنها جدید نبوده بلکه آنها در این مورد بر اطباء هند تفوق داشتند. ارتباطات فرهنگی و علمی بین هند و یونان در زمان اوج حکومت شاه اشوک بود. و در زمان خلافت هارون الرشید برای مطب دربار خود از هند اطبایی مانند منکه ، صالح ، بهله و آب ن دهن را به بغداد خواند و در آن دوران کتب طبی هند از نویسندگان چرک و شسرت به زبان عربی ترجمه شد که به این طریق بسیاری مسائل جدید در دنیای طب اسلامی وارد شدند آن میراثی که عرب از یونان در باب طب اخذ کرده بود را از علم تکلیس و کشته سازی نمی شود و اطباء عرب آن را در تحقیقات خود جا دادند و از آن استفاده کردند.
در کتب عربی هیچ کتابی نیست که از کتب کشته سازی هند ترجمه شده باشد ، لیکن در میان کتب آنها درباره این علم کتابهایی یافت می شود ، معلوم می شود که در عربها و ایرانیان نیز این علم وجود داشته است. و چنان که یک کتاب منسوب به ابن سیناست به نام رسالة فی التکلیس که الان هم اسمی از آن برده می شود.
استفاده کشته جات نزد اطبای ایران
محمد بن زکریای رازی در کتاب خود به نام الحاوی از فوائد بعضی از کشته ها نام برده است:
- کشته حجر الیهود که آن را اگر با آب برگ ترب استفاده کنند برای سنگ کلیه بسیار خوب است.
- کشته فولاد که آن را اگر با آب انار مصرف کنند برای تقویت کننده معده و اگر با سم الفار مصرف کنند برای قوه باه خوب است.
- کشته نقره برای تقویت باه است.
- کشته خُبث الحدید همراه آب گوگرد برای تقویت قلب مفید است.
- کشته طلا با گلاب برای تقویت و نشاط قلب خوب است.
و....
مراد از بیان مطالب فوق این بود که در طب یونان و ایران استفاده از کشته در تمام دوره ها مرسوم بوده و منقطع نشده است. لیکن الان فقط در هند از کشته جات استفاده می شود و این روش را نگه داشته اند .
هدف تکلیس ، احراق و کشته سازی
مقصود از احراق این است که حدت ( تندی ) و سختی یک دارو را کم کنیم یا آن را از حالت قبل لطیف تر نماییم . پس برای این هدف زرنیخ و زاج را محرق یا مکلس می کنند یا نمک یا سرطان را برای لطیف کردن احراق می کنند (می سوزانند) و چون در سنگ ها حدت و سختی زیاد است آنها را برای لطیف ساختن احراق و تکلیس می کنند و در صدف و سنگ چون که مقدار آهک زیاد است ، آنها را می سوازنیم تا لطیف شوند و برای اینکه بتوانند اثرات سمی یک شیء را دور کنند ان را می سوازنند و احراق عقرب برای این است که سم ان دفع شود و گاه برای نرم و لطیف نمودن اشیاء آنها را احراق می کنند مانند بسد و یاقوت و ...
غیر از اینها برای احراق و تکلیس اهداف و اسباب دیگری نیز وجود دارد. چنان که می دانید در وجود هر جانداری ، خصوصا در انسان اجزای مختلفی وجود دارند. اجزایی مثل طلا ، نقره ، آهن و ... ما با عمل تکلیس می خواهیم که این اجزا را اخذ کنیم. در حالیکه در فن طب استفاده از اینها تقریبا متروک شده است. همین اشیاء قوت و اثر دارند و در حالت سخت به درد می خورند . ما در اینجا چند نکته ی لازم را ذکر می کنیم که برای داروسازان بسیار مهم است.
فوائد و خواص کشته جات
در داروهای کشته و احراق شده فوائدی است که هیچ دارویی نمی تواند کار آنها را انجام دهد و اثرشان از همه بیش تر است برای نمونه:
- مقدار کمی از این کشته ها در مقابل مقدار زیادی از داروهای معمولی موثرتر و قوی تر است.
- اگر مریض نتواند داروی زیاد مصرف کند ، آن وقت مقدار کمی از کشته ها ، فوائد حجم زیاد داروها را در بر دارد.
- خیلی اوقات استفاده از کشته ها مانند این می ماند که در جسم یک روح تازه وارد شده و جسم چاق و چله می شود و حرارت غریزی قوت می گیرد.
- همه کشته ها قوی العمل هستند.
که در حال حاضر در ایران این علم توسط همت و تلاش های بی وقفه استاد گرانقدر سید علی نظری در حال توسعه و نشر می باشد. که در آینده ای نزدیک کتاب کشته سازی ایشان انتشار خواهد یافت.
ادامه مطلب ...کلسیم "
کلسیم را عموماً می شناسید و می دانید که در استخوان ها وجود دارد و کمبود آن موجب پوکی استخوان می شود و اطلاع دارید که کلسیم به میزان فراوان در شیر وجود دارد . پس چرا زنان میانسال و مسن ما با وجود اطلاع از این مسأله مبتلا به پوکی استخوان می شوند؟ این حقیقت نشان می دهد که باید بیشتر در مورد کلسیم بدانیم و منابع دیگر آن را بهتر بشناسیم.
کلسیم، فراوان ترین مینرال * موجود در بدن است. بدن ما تقریباً 1 کیلو گرم کلسیم دارد. البته در افراد مختلف با استخوان بندی متفاوت، مسلما این میزان فرق می کند. بیشتر کلسیم در استخوانها و دندانها نشسته است و تنها 1% آن در بقیه بدن وجود دارد که همین 1 درصد اعمال زیادی انجاممی دهد، مثلاً انقباض همه ماهیچه های ما بسته به وجود کلسیم است .
جذب آن در خون به صورت یون کلسیم و از دیواره روده صورت می گیرد.عاملی که موجب افزایش جذب کلسیم می شود ویتامینD است ، به همین دلیل قرصهای مکمل کلسیم را با ویتامینD تهیه می کنند. لذا اگر منابعی را که دارای این 2 عنصر است مصرف کنید که کلسیم موجود در آنها بهتر جذب می شود.
در صورتی که در غذا، ماده ای بنام اگزالات باشد، جذب کلسیم آن کاهش می یابد و به همین دلیل است که کلسیم اسفناج و چغندر، به خوبی کلسیم شیر جذب نمی شود.
اسید فیتیک موجود در سبوس گندم نیز جذبCa را کاهش می دهد ولی این مسئاله زمانی اثر گذار است که مصرف آن خیلی زیاد باشد مثل گیاهخواران مطلق.
دریافت کلسیم کافی اثرات مثبتی در کاهش فشار خون افراد مبتلا به فشار خون بالا دارد.
عملکرد کلسیم در بدن
* کلسیم عامل استحکام استخوانهاست. کلسیم کافی باید در غذای نوجوانان قبل از بلوغ وجود اشته باشد تا استخوانها تراکم مناسبی بیابند و در سالمندی به پوکی استخوان مبتلا نشوند.
* کلسیم برای عملکرد عضلات ضروری است و تا کلسیم وجود نداشته باشد حرکت امکان پذیر نمی باشد .
* انتقال پیامهای عصبی با واسطه یون کلسیم صورت می گیرد.
* کلسیم در یکی از مراحل انعقاد خون دخیل است.
همانطور که متوجه شدید، کلسیم فعالیتهای زیادی را در بدن بر عهده دارد.
عوارض کمبود کلسیم
عوارض کمبود کلسیم در کودکانراشیتیسم، در میانسالاناستئو مالاسی ، و در بزرگسالان استئوپروز است.
این بیماری ها در اثر کمبود ویتامین Dنیز بروز می کند، پساگر می خواهید استخوانهای محکمی داشته باشید بهتر است مراقب مصرف ویتامینD هم باشید. کمبود شدید کلسیم، انقباض شدید عضلات به حالت کزاز را به دنبال دارد که ابتدا به صورت گرفتگی عضلات دیده می شود.
البته این حالت کمتر رخ می دهد و آنچه ما بیشتر از کمبود کلسیم دیده ایم، پوک شدن استخوانها در سنین بالاست که برای جلوگیری از آن باید از نوجوانی به فکر باشیم.
چرا که در اثر بالا رفتن سن، درد استخوان، راحت شکسته شدن و دیر جوش خوردن استخوانها گریبانگیرمان می شود .
میزان مورد نیاز کلسیم روزانه800 تا 1200 میلی گرم است.
· دریافت کلسیم، و ویتامینDباید در حد استاندارد باشد.
· نباید سیگاربکشیم.
· نباید قهوه و چای بیش از حد مصرف کنیم.
· نباید دیورتیک (داروهای مدر) بیش از حد مصرف کنیم.
· باید بیشتر خود را در معرض خورشید قرار دهیم تا ویتامین Dدر زیر پوستمان تولید شود.
· در هر سنی که هستیم دست از ورزش کردن و فعالیتهای بدنی برنداریم، چراکه کم تحرکی استخوانها را پوک می کند.
· مصرف کافی منابع ویتامین Dرا فراموش نکنیم.
انواع لبنیات غنی ترین و بهترین منبع کلسیم هستند و کلسیم موجود در آنها براحتی جذب می شود. هر لیوان شیر 300 میلی گرم کلسیم دارد که یک سوم ِ نیاز روزانه ما را تأمین می کند.
ماست، پنیر و بستنی هم چون از شیر تهیه می شوند کلسیم قابل توجهی دارند.
ماهی نیز منبع خوبی برای کلسیم است ماهی هایی چون ماهی آزاد، ماهی تن و ساردین مقدار مناسبی کلسیم دارند.
بیشترسبزیجات سبز رنگ کلسیم زیادی دارند :
روناس، اسفناج، کلم، کلم بروکلی، جعفری. بادام هم کلسیم زیادی دارد که با کشمش و انجیر و خرمای خشک، میان وعده هایی مناسب و مقوی هستند. جالب است بدانید که گوشتها و میوه ها کلسیم زیادی ندارند.
برای تأمین کلسیم روزانه، حداقل 2 لیوان لبنیات لازم دارید به علاوه باید از سبزیجات و حبوباتی که کلسیم قابل توجهی دارند نیز بیشتر استفاده کنید.
کارشناس تغذیه تبیان