سلامت ما در طبیعت است...
معرفی نرم افزارهای مرجع طب سنتیسلامت ما در طبیعت است...
معرفی نرم افزارهای مرجع طب سنتیمروری بر خواص شیرخشت
مروری بر خواص شیرخشت
در گذشته و در بعضی منابع، شیرخشت را مانی مربوط به گیاه کاروان‌کش با نام علمی Atraphaxis spinosa دانسته‌اند، ولی پژوهش‌های جدید، از جمله پژوهش‌های آقای دکتر امین نشان می‌دهد که شیرخشت حاصل فعالیت حشره‌ای بر روی دو گونه گیاه با نام‌های فارسی شیرخشت، گپ شیر و سیاه چوب با نام علمی Cotoneaster nummularia و Cotoneaster nummularioides از خانواده گل سرخ (Rosaceae) می‌باشد. این گیاهان در برخی نقاط البرز مرکزی و اطراف بیرجند می‌رویند و در اثر فعالیت حشره‌ای بر روی آنها ترشحاتی ایجاد می‌شود که مردم محلی آنها را جمع‌آوری و به بازار عرضه می‌کنند. شیرخشت به عنوان یک ملین خوب، تب‌بر و ماده خنک‌کننده در طب سنتی ایران مورد استفاده است.
شیرخشت در طب سنتی
ابن‌سینا در کتاب قانون راجع به شیرخشت چنین گفته است:
شیرخشت یا شیرخشک شبنمی است که در هرات بر درخت بید و گون کتیرا می‌نشیند. دارای مزاج معتدل است. دارای اثر مسهلی و دیگر خواص مشابه ترنجبین، ولی از آن قوی‌تر است و خاصیت زداینده دارد.
در مخزن‌الادویه راجع به شیرخشت چنین آمده است:
شیرخشت را به فارسی شیرخشک نامند. گفته‌اند شبنمی است که در خراسان و هرات و بعضی بلاد فرنگ بر درختی که آن را در نواحی خراسان کشیرو یا درختی دیگر به نام کبیرو نامند، می‌نشیند. آن درخت به قدر دو سه قامت بلند می‌شود و چوب آن خالدار زرد و سفید، سبک وزن و کمیاب و قیمتی است و از آن عصا می‌سازند.
لغت فارسی آن «شیرخشک» به معنی لبن منجمد یا مشابه شیر منجمد می‌باشد و لغت «شیرخشت» به معنی صمغ مشابه شیر است؛ چون خشت به معنی صمغ می‌باشد. بهترین شیرخشت تکه‌های بزرگ سفید و شیرین خالص است که چون در دهان گذارند، زود حل شود و زبان را بسیار شیرین و سرد گرداند و شیرینی آن با عسل و شکر متفاوت است. طبیعت آن گرم و در رطوبت معتدل است. همچنین ملین طبع و مسهل صفرا، خلط‌آور، مقوی جگر و معده و کاهش‌دهنده حرارت بدن، رافع سرفه و خشونت سینه و حلق و تب می‌باشد. مسهل نیکویی است که می‌توان آن را برای همه افراد و سنین بدون اذیت مصرف نمود. با ماءالشعیر بهترین مسهل است.
اثر مسهلی آن در صورتی که نزله و سرفه نباشد، با گلاب بهتر است. همچنین با ماءالشعیر برای رفع تب حار و افراد گرم مزاج مفید می‌باشد. تأثیر مسهلی آن با عرق رازیانه و روغن بادام بیشتر و بهتر است. از عوارض آن قراقر در معده (صدای معده) و رقیق شدن منی و سرعت انزال است.
نکات قابل توجه:
1ـ پژوهش‌های سال‌های اخیر بر روی شیرخشت نشان داده است که محصول خوراکی آن می‌تواند انسان را تا حدی در برابر تشعشعات اتمی مصون نگاه دارد.
2ـ استفاده‌های جدید و صنعتی از شیرخشت به عنوان یک ملین خوب برای کودکان و رفع زردی سریع‌تر نوزادان می‌باشد. در این موارد شیرخشت را می‌توان جایگزین ترنجبین کرد.
3ـ اصطلاح «مان» به معنی فرآورده‌هایی از گیاهان است که توسط گیاه یا حشره‌ای که روی آن فعالیت می‌کند، ترشح می‌شود.
این فرآورده‌ها اکثراً به صورت قطعاتی به اشکال مختلف (یا بی شکل) جامد، شیرین‌مزه و محلول در آب می‌باشند که عمده ترکیبات آنها را انواع قندها تشکیل می‌دهند.
تولید این مان‌ها بسیار حساس است و به شرایط آب و هوایی و جغرافیایی محل ارتباط دارد؛ بنابراین مان فقط در بعضی مناطق تولید می‌شود و بر روی درختان همه مناطق (ایران و جهان) به وجود نمی‌آید.
مان‌ها علاوه بر خواص شیرین‌کننده و اصولاً ملین، دارای خواص دیگری نیز هستند و از قدیم در طب سنتی ایران و جهان مورد استفاده بوده‌اند.
با توجه به تنوع گیاهی و شرایط اکولوژی استثنایی ایران، تعداد مان‌های تولیدشده روی گیاهان ایران نسبتاً زیاد و از تنوع قابل توجهی برخوردار است؛ به طوری که تعداد و انواع آنها نسبت به بسیاری از مناطق دنیا بیشتر است و تجارب طب سنتی ایران در این زمینه بیشتر از دیگر نقاط دنیا است.
با توجه به اینکه غیر از تجربیات طب سنتی ایران مطالعات چندانی روی ترکیبات و اثرات این مان‌ها انجام نشده است، هنوز سۆالات و ابهامات زیادی در مورد آنها وجود دارد و لازم است برای روشن شدن رمز و راز نوع تولید، عوامل دخیل در تولید، حشرات و گیاهان مولد، شرایط ایجاد، مواد مۆثر و اثرات و خواص آنها تحقیقات وسیعی صورت گیرد.
استفاده‌های جدید و صنعتی از شیرخشت به عنوان یک ملین خوب برای کودکان
و رفع زردی سریع‌تر نوزادان می‌باشد. در این موارد شیرخشت را می‌توان جایگزین ترنجبین کرد
4ـ به نظر می‌رسد تولید شیرخشت بر روی این گیاهان، مربوط به ایران و اطراف باشد؛ زیرا گزارشی از این مان بر روی گونه‌های دیگر گیاه در نقاط دیگر جهان ارائه نشده است.
5ـ ابن سینا در کتاب قانون درخت مربوط به شیرخشت را بید و گون نام برده که به احتمال زیاد منظور این گیاه نیست؛ زیرا مشخصات آن در مخزن‌الادویه با آنها کاملاً متفاوت است و در تحقیقات جدید هم هیچ‌کدام از این گیاهان بید و گون ارتباطی با شیرخشت ندارند و مان یا صمغ‌های حاصله از بید و گون محصولات دیگری هستند که به نام‌های بیدخشت و کتیرا مشهورند.
شیرخشت موجب رفع یبوست می‌شود
مصرف خاکشیر، ترنجبین و شیر خشت موجب رفع یبوست می‌شود به دلیل اینکه این مواد، ماده‌ای که موجب بیماری شده است را از بدن خارج می‌کند.
در طب سنتی معمولاً برخی اخلاط موجب بروز بیماری می‌شوند؛ به عنوان مثال زیادی صفرا موجب بروز بیماری می‌شود.
در طب سنتی برای خروج ماده‌ای که موجب بیماری در بدن شده است داروهایی به کار برده می‌شود که به آن نضج یا حل کننده گفته می‌شود که معمولاً بیمار به مدت 3 تا 14 روز این داروها را مصرف می‌کند. در مواردی که بیماری بر اثر بروز گرما به وجود آمده باشد، منضج یا حل کننده به کار برده می‌شود. برخی از منضج‌ها مانند ترکیب خاکشیر با ترنجبین است و برخی رژیم‌های غذایی و میوه‌ها مانند انگور می‌توانند به عنوان درمان کننده بیماری استفاده شود. معمولاً برخی افراد که دچار یبوست می‌شوند، می‌توانند یک دوره کوتاه از مواد گیاهی مانند خاکشیر، ترنجبین یا شیرخشت استفاده کنند تا یبوست آنها برطرف شود. عملکرد منضج در بدن به صورت قطعه قطعه کردن غذا یا غلیظ کردن غذاهای رقیق یا رقیق کردن غذاهای غلیظ است.
فرآوری: مریم مرادیان نیری
بخش تغذیه و آشپزی تبیان
خواص دارچین چیست؟
دارچین، پوست گروهی از درختان می باشد. دارچین امروزه در هر فروشگاهی یافت می شود. این ماده اکثرا به عنوان چاشنی و برای مزه دارکردن غذاها به کار می رود.
دارچین اولین بار در سریلانکا یافت شد و بعد از آن، تمام دنیا این چاشنی را شناختند و برای طعم بهتر غذاها استفاده کردند.
خواص دارچین Cinnamon
دارچین درختی است کوچک، همیشه سبز، به ارتفاع 5 تا 7 متر که از تمام قسمت های آن بویی مطبوع استشمام می شود.گل های آن در فاصله ماه های بهمن تا اوایل فروردین ظاهر می شود. برگ این درخت سبز تیره و دارای گل هایی به رنگ سفید است.نام علمی این گیاه Cinnamomum zeylanicum می‌باشد.اسانس دارچین که تنها قسمت مهم دارچین است به مقدار یک درصد در پوست درخت مذکور وجود دارد و از تقطیر آن با آب نیز حاصل می‌شود.این اسانس در صورت تازه بودن به رنگ زرد روشن است، ولی به مرور زمان و به علت اکسیده شدن به رنگ های زرد طلایی و سپس قهوه‌ای مایل به قرمز درمی‌آید.دارچین اولین بار در سریلانکا یافت شد و بعد از آن، تمام دنیا این چاشنی را شناختند و برای طعم بهتر غذاها استفاده کردند.یک قاشق چای خوری دارچین، حاوی 28 میلی گرم کلسیم، 1 میلی گرم آهن و بیشتر از 1 گرم فیبر و مقدار زیادی ویتامین های C و K و منگنز است. همچنین مقدار 2/1 گرم کربوهیدرات دارد.
دارچین بومی سریلانکا و جنوب هند است و پوست درختچه آن کاربرد فراوانی به عنوان ادویه دارد.برای تهیه دارچین، پوست این درختچه را جدا کرده و معمولا پودر می کنند و در غذا یا چای از آن استفاده می کنند.خواص درمانی:دارچین رمز جوانی است و مصرف روزانه آن انسان را سالم نگه می دارد.دارچین برای زیاد شدن و تجدید نیروی جنسی نیز به کار می رود. کلیه ها را گرم می کند، ضعف کمر و پاها را از بین می برد و کم خونی را درمان می کند.دارچین بهترین دارو برای دردهای عضلانی است. دارچین اثر آرام کنده و شاد کننده دارد و از بسیاری از داروهای آرام بخش بهتر است. در حقیقت می توان گفت دارچین، والیوم گیاهی است، زیرا در دارچین ماده ای به نام Cinnamodehyde وجود دارد که روی حیوانات و انسان اثر آرام بخش دارد.
اثر مهم دیگر دارچین پایین آوردن تب می باشد و حتی امروزه دارچین را به صورت قرص و کپسول درآورده اند که بعنوان "تب بُر" به کار می رود. دارچین رگ ها را باز می کند و باعث بهبود گردش خون می شود.یکی از خواص دارچین این است که باعث افزایش کارآیی هورمون انسولین در بدن می شود و در نتیجه بدن نیاز کمتری به این هورمون برای کنترل قند خون پیدا می کند. بسیاری از افراد مبتلا به دیابت گزارش داده اند که مصرف یک قاشق چایخوری دارچین در روز تاثیر بسیار مثبتی بر قند خونشان داشته است.همچنین برخی تحقیقات نشان دهنده تاثیر مثبت دارچین در کاهش فشار خون بوده است.دارچین خاصیت عجیب دیگری دارد و آن تقویت سیستم ایمنی بدن در مقابل بیماری هاست و حتی می توان گفت که اثری مشابه پنی سیلین و آنتی بیوتیک دارد.
اگر حس کردید که ضعیف شده اید و ممکن است مریض شوید، چای دارچینی را فراموش نکنید و حتی اگر سرما خورده اید یا ضعف شدید دارید، چای دارچین بهترین داروست.دارچین به علت داشتن اسانس و تانن، محرک و قابض است و به عنوان تقویت کننده ی عمل هضم غذا و جریان گردش خون به کار می رود و از آن برای رفع سوءهاضمه، به ویژه در مواردی که با نفخ همراه باشد، به عنوان بادشکن استفاده می شود.همچنین به علت داشتن تانن در رفع اسهال ، ضعف عمومی بدن و انعقاد خون مصرف می شود و به صورت دارو، مانند گرد و تنتور به کار می رود.یکی از دانشمندان انگلیسی در کتابی که قرن نهم تالیف نمود ادعا کرد که دارچین معده را تمیز و آرام و قوی می کند . بنابراین اگر ناراحتی معده دارید حتما از دارچین استفاده کنید.
دارچین علاوه براین همه خواص، طعم بسیار خوبی نیز دارد. برای اینکه بیشتر از طعم و خاصیت درمانی دارچین بهره ببرید، می توانید موقع دم کردن چای، مقداری از پوست آن را در داخل قوری بریزید تا همراه با چای دم بکشد.تحقیقی درباره اثر دارچین بر نفخ معده:با بررسی اثر دو گیاه دارچین و سیاه دانه بر روی نفخ معده، نتایجی که به دست آمد نشان داد 60 درصد افرادی که سیاه دانه، 90 درصد افرادی که مخلوط دارچین و سیاه دانه و 10درصد افرادی که دارچین استفاده کرده بودند، بهبود یافتند. از طرف دیگر درصد بهبود یافتگان با مصرف مخلوط دارچین و سیاه دانه، در زنان و مردان یکسان بود.گردآوری و تدوین: نیره ولدخانی-کارشناس علوم تغذیه
بهداشت در ایران بعد از اسلام
بهداشت عمومی در ایران بعد از اسلام
هرچند به گواهی تاریخ، سرزمین عربستان تا قبل از ظهور اسلام هیچگونه پیشرفتی در زمینه پزشکی و بهداشت، نداشت و هیچیک از شخصیت های مرتبط با علم و هنر پزشکی را در خود نپرورده بود ولی از یک طرف تعلیمات حرکت آفرین مکتب انسان ساز اسلام و از طرف دیگر آمیزش فرهنگ پزشکی ایران، هند، روم و . . . باعث طلوع خورشیدهای جهان افروزی همچون محمد زکریای رازی، ابن سینا، جرجانی و . . . گردید و به مدت چند قرن، ابتکار عمل را به دست مسلمین سپرد و بنابراین منظور از طب و بهداشت اسلامی صرفا اشارات بهداشتی مجمل موجود در قرآن یا احادیث نیست ! بلکه تغییر رفتار سرنوشت سازی است که منجر به تولید تفکر جدیدی در دنیای آن زمان و باعث اقتباس، تالیف و تولید دانش پزشکی و بهداشت در دایره المعارف الحاوی، قانون، ذخیره خوارزمشاهی و امثال آن ها گردید و زمینه را برای تکامل بعدی علم پزشکی در سایه دستیابی به تکنولوژی جدید، فراهم نمود.
به طور خلاصه طب قرآنی را با مطالعه این کتاب آسمانی می توان به سه فصل بزرگ (طب، بهداشت، نگاهداری سلامتی و تندرستی) تقسیم نمود.
فصل اول در مورد موضوعاتی نظیر : پیدایش آدمی از تشکیل نطفه و جنین و دوران تکامل آن در رحم تا به دنیا آمدن نوزاد و طرز پرستاری و شیردادن کودک و توجه به علل و اسباب بیماری های مخصوص آدمی و معرفت النفس و رابطه بین بیماری های جسم و جان و مرگ و معاد.
فصل دوم در مورد موضوعات بهداشتی نظیر : توجه به بیماری ها و پیشگیری آنها و بهداشت و سلامت فردی (لباس و استراحت و بهداشت مو و غذا و خوراک و دقت در خوردن و آشامیدن) و بهداشت محیط (منزل و توجه به بیماری های مسری و اتفاقات و بیماری های عمومی و واگیر).
فصل سوم در مورد موضوعات و وسائل سلامتی از قبیل : دقت در غذاها و عدم اسراف در آن ها و اجتناب از خوردن گوشت های مضره حیوانات و الکل و توجه به بهداشت در موضوعات جنسی (رابطه بین زن و شوهر و اجتناب از معاشرت و مباشرت با زنان نامشروع و بهداشت تناسلی) و سایر موضوعات از قبیل ختنه و روزه و تطهیر و استراحت و امثال آنها و غسل و دفن و کفن و ضدعفونی نمودن مرده و امثال آن.
اسلام از یک طرف ارزش و اهمیت سلامتی انسان را تا حدی بالا برد که طبق نصّ صریح قرآن، نجات جان یک نفر انسان را مساوی با نجات جان تمامی انسان ها و هلاکت یک نفر را به منزله هلاکت تمامی انسان ها اعلام نمود و از طرف دیگر علوم پزشکی را بر علوم دینی ترجیح داد و یا لااقل هر دو را با اهمیت شمرده در یک ردیف قرار داد و به منظور رشد و شکوفائی استعدادها پیروان خود را به سیر آفاق و انفُس و کسب دانش در اقصی نقاط جهان دعوت نمود و با بیان اصل کلی “هردردی را درمانی هست” انگیزه پژوهش را برانگیخت و بسیاری از موارد نیز اثرات معجزه آسای پیشگیری رفتاری را عملا به معرض نمایش گذاشت تا به عنوان یک اصل کلّی در آموزش بهداشت، مورد استفاده قرار گیرد :
جالب توجه است که هرچند پیشگیری رفتاری در رسانه های غربی و به تبع آن در بینش ما مصرف کنندگان دانش، طرز تفکّری جدید و یا حد اقل، شیوه ای نوین در امر مبارزه با ایدز و بیماری های نظیر آن به حساب می اید ولی واقعیت اینست که یکی از پندارها و حتی در بسیاری از موارد، یکی از کردارهای موفق و سازنده ثابت شده و ریشه‌دار ایدئولوژی اسلامی را تشکیل می دهد و به عبارت دیگر یکی از شیوه های آموزشی قرآن و فرهنگ سازی اسلامی است که حتی در زمان حیات پیامبر (ص) نیز با موفقیت کامل و گاهی طی مراحل چندگانه، به مورد اجرا گذاشته شده است. مثلا شیوه پیامبر اکرم برای حلّ معضل بهداشتی اعتیاد اکثریت مردم به الکل و تغییر رفتار شرابخواران و منع شرابخواری که دامنگیر عده کثیری از شهروندان عربستان آن زمان گردیده بود این نبود که ناگهان با این شیوه غیربهداشتیِ زندگی به مبارزه برخیزد و در یک چشم به هم زدن ممنوعیت آن را اعلام کند و این ناهنجاری آشکار را به پنهانکاری بکشد بلکه ابتدا با تفهیم فلسفه نماز به عنوان مهمترین عامل جلوگیری از فحشا و مُنکَر و عامل مساعد کننده تامین امنیت اجتماعی (اِنَّ الصلاه تنهی عَنِ الفَحشاءِ وَالمُنکَر) ، این توفیق را نصیب پیروان خود کرد که با خلوص نیت به گفتگو و راز و نیاز با معبود خود بپردازند و با ذکر رحمانیّت او قلوب خود را آرام نمایند و تدریجا خود را نیازمند ادای این فریضه احساس کنند و زمانی که این امر تحقق پیدا کرد به امر خداوند، مرحله اول تغییر رفتار در مورد شُرب خَمر را به مرحله اجرا گذاشته و فرمودند : در حالت مستی به نماز نایستید تا با هوشیاری کامل بدانید با که هم صحبت شده اید و چه می گوئید (لاتقربوالصلاه وَ اَنتُم سُکاری حَتی تَعلَموا ما تَقُولون) و بدینوسیله مسلمان اهل صلات آن روز که روزی چند بار ملزم به خود داری از شُرب خمر و حفظ هوشیاری خود بود رفتار قبلی خود را به تدریج، تعدیل کرد و لذا پس از مدتی که زمینه برای اجرای مرحله دوّم این سیاست انسان ساز و فرهنگسازی اسلامی، و اقدام بهداشتی مهم، مهیّا شد پیامبر اکرم بار دیگر به امر خداوند، این رفتار ناهنجار را بطور کامل تقبیح فرموده، فرمان اجتناب مطلق از عمل شرابخواری را صادر کردند (اِنَّماالخَمرِ وَالمَیسِرِ وَالاَنصابِ وَالاَزلامِ رِجس مِن عَمَلِ الشیطانِ فَاجتَنِبوه لَعَلَّکُم تُفلِحون) و آن طور که در تاریخ ثبت شده است با نزول این آیه و توجیه جامعه اسلامی آن زمان کلّیه افرادی که خمره های شراب در خانه های خود نگهداری می کردند داوطلبانه و آشکارا در بیرون منازل به شکستن و معدوم کردن آن پرداخته در بعضی از کوچه ها جوئی از شراب به راه انداختند ! . بدیهی است که کسی موفق به پیاده کردن چنین طرحی شد که در کنار اینگونه آموزش ها سعی کرد عدالت اجتماعی را نیز عملا پیاده کند و با فقر و برده داری نیز به مبارزه برخیزد. به عبارت دیگر بر اساس این الگو، پیشگیری رفتاری، زمانی موفق و کارآمد می باشد که به تمامی ابعاد یک رفتار ناهنجار، توجه شود.
علاوه بر دستورات کلّی اسلام در خصوص بهداشت گرائی و حفظ و ارتقاء سلامتی، دستورات صریحی نیز در زمینه بهداشت فردی و عمومی صادر کرده است که به برخی از آنها می توان اشاره کرد :
در مورد بهداشت بدن و پاکیزگی (طهارت)، موضوع خوردن و به اندازه صرف کردن غذا و آشامیدنی و خواب و استراحت و استحمام و غسل، شیر دادن به کودک توسط مادر به مدت دو سال تمام، خودداری از اسراف در خوردن گوشت و مخصوصا رعایت بهداشت فردی و اصطلاحا مطهرات که جای هیچگونه بحثی در آن نیست، درمورد بهداشت مو و کوتاه کردن آن و بهداشت دهان و وجوب مسواک زدن و گرفتن ناخن، در مورد بیماری ها و زیان های حاصله از نگهداری و تماس با سگ، در مورد حرمت گوشت خوک و بعضی حیوانات دیگر در مورد مشروبات الکلی و . . . دستورات صریحی وجود دارد و مصرف هرچیزی را که برای بدن ضرر داشته باشد ممنوع اعلام کرده (کُلُّ مُضِرّ حَرام) که اجرای آن ها باعث حفظ و ارتقای سلامت خواهد شد ولی همانگونه که قبلا نیز اشاره شد از همه اینها مهمتر، تربیت خردمندان بهداشت گرا و حرکت آفرینی همچون ابن سینا بود که مکتب بهداشت گرای او در اوائل هزاره دوّم میلادی نمونه بارزی از افکار بهداشتی در پزشکی نیاکان به حساب می اید و لذا به منظور روشن شدن موضوع، بقیه این گفتار را به بررسی بهداشت عمومی از دیدگاه ابن سینا که آینه تمام نمای بهداشت گرائی در پزشکی نیاکان است، اختصاص می دهیم.
منبع :تاریخ علوم پزشکی ایران و جهان اسلام
جایگاه طب مکمل در جهان
بدلیل اینکه واژه طب مکمل و سنتی امروزه بیش از سایر واژه ها برای توصیف شاخه های طبی غیر از طب رایج بکار می رود و از طرفی بسیاری از مردم با این سوال مهم مواجه می شوند که آیا استفاده از طب های سنتی و مکمل اصولا کاری عقلانی، منطقی و درست است یا نه؛ در این مقاله قصد داریم پیرامون آن مطالب مبسوط تری ارائه نماییم. در این زمینه به بررسی جایگاه طب مکمل در جهان و میزان توجه ملت ها و دولت ها به آن با ارائه آمار وارقام منتشر شده از منابع معتبر می پردازیم.
سوال: آیا موضوع طب سنتی و مکمل فقط در ایران مطرح است؟ این مکاتب در سایر کشورهای دنیا (مخصوصا کشورهای به اصطلاح پیشرفته غربی) و ایران در عرصه های مختلف، چه جایگاهی دارند؟ جایگاه این رشته های طبی در دنیا نشانه چه واقعیت مهمی است؟
1 – استفاده مردم از طب مکمل
طبق آمارهای موجود، 77 درصد مردم آلمان، 75 درصد جمعیت فرانسه، 70 درصد جامعة کانادا، 48 درصد در استرالیا، 42 درصد در آمریکا و 31 درصد جمعیت بلژیک حداقل یک بار در سال ازخدمات طب مکمل استفاده می‌کنند. در ایران مطالعه‌ای که در شهر اصفهان انجام شده نشان می‌دهد که طی 5 سال، 5/62 درصد مردم حداقل یک بار از طب مکمل و گیاهان دارویی بهره برده‌اند. در انگلستان درصد قابل توجهی از بیماران خاص (سرطان، دیابت، ایدز، قلبی عروقی، روانی) و سالمندان در حال استفاده از طب سنتی و مکمل می باشند. میزان استفادة مردم آمریکا از طب مکمل بین سال های 1990 تا 1997، به یک و نیم برابر افزایش یافته است؛ این در حالیست که این میزان در مورد مراجعه به پزشکان عمومی در محدودة زمانی مذکور، تغییری نکرده است. بیشترین علت مراجعه مردم آمریکا به طب سنتی و مکمل، کمردردها و مشکلات اسکلتی عضلانی بوده است.
2 – هزینه ها و سرمایه گذاری ها
وضعیت کلی بازار مبتنی بر طب مکمل بالغ بر 60 میلیارد دلار بوده که در حال افزایش نیز می‌باشد. در آمریکا 2/21 میلیارد دلار، کانادا 4/2 میلیارد، بریتانیا 3/2 میلیارد، استرالیا 80 میلیون دلار و در مالزی 500 میلیون دلار در سال در بخش خدمات طب مکمل هزینه می شود. در ایالات متحده تجارت فرآورده های گیاهان دارویی در سال 96 رقمی بالغ بر 24/3 میلیارد دلار بوده است. در آلمان از حدود 8 میلیارد دلار هزینة دارو، 8/2 میلیارد دلار به داروهای گیاهی اختصاص دارد. بودجۀ اختصاص یافته به طب مکمل در آمریکا در سال 2007، معادل 41% کل بودجۀ مؤسسات ملی سلامت و تقریبا ً برابر بودجۀ مؤسسۀ ملی سرطان می باشد که مبلغ قابل توجهی است. در سال 2007، مردم آمریکا حدود 9/33 میلیارد دلار برای مراجعة پزشکی و خرید محصولات طب مکمل هزینه کرده اند که دو سوم آن مربوط به خرید داروها بوده است. در ایران فروش داروهای گیاهی در سال 1376 حدود 7 میلیارد ریال بوده که در سال 80 و 81 به ترتیب به 37 میلیارد و 80 میلیارد ریال رسیده است و رشدی حدود 11 برابر را نشان می‌دهد.
3 – حمایت دولت و بیمه ها
در آمریکا در مارس 2000کمیسیونی در کاخ سفید تشکیل شد تا روش های شناخت و دستیابی به طب مکمل و اولویت های پژوهشی و آموزشی آنرا بررسی کند که نتایج آن در سال 2002 منتشر گردید. در حال حاضر کشور آلمان بیشترین سابقه را در بررسی کارآیی و ایمنی داروهای گیاهی دارد و به صورت رسمی از سال 1976 در این زمینه مشغول فعالیت می‌باشد. همچنین حدود 700 – 600 نوع داروی گیاهی در بازار این کشور وجود دارد. پس از عزم ملی در چین برای بازگشت به طب سنتی خود (به عنوان یکی از مکاتب موجود در طب مکمل) در سال 1949 و تشکیل آکادمی طب سنتی چین در سال 1951، هم اکنون این مکتب 40 درصد خدمات بهداشتی درمانی را در این کشور برعهده دارد؛ این نسبت در اوگاندا، هند و اتیوپی به ترتیب 60، 70 و 90درصد می باشد. در ویتنام نیز طب سنتی از سال 1955 توسط دولت به رسمیت شناخته شد. کلاٌ در کشورهای چین، هند،کره شمالی و جنوبی و ویتنام، طب سنتی به طور کامل جزء سیستم بهداشتی شده و اقدام جهت مطالعه و استاندارد سازی آن از مدت ها پیش آغاز شده است. پوشش بیمه ای هزینة درمان، دارو و خدمات طب مکمل در ژاپن، چین، کره و ویتنام به صورت کامل است ودر کشورهای آلمان، استرالیا، نروژ، انگلستان،کانادا و آمریکا قسمتی از هزینه ها توسط سازمان های بیمه پرداخت می‌شود. در ایران طی سال های اخیر با تاسیس دبیرخانه طب سنتی و مکمل در وزارت بهداشت، ستاد کشوری گیاهان دارویی و طب ایرانی در معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، شبکه طب سنتی و گیاهان دارویی و انجمن های علمی حرکات خوبی در جهت احیا و توسعه طب سنتی و مکمل صورت پذیرفته که به سرعت در حال پیشروی می باشد. تعداد اقلام داروهای طبیعی در کشور بیش از 300 قلم می باشد. تا کنون هیچ پوشش بیمه ای برای داروها و خدمات طب سنتی و مکمل در کشور بوجود نیامده است.
4 – دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی
بیش از 75 دانشکده پزشکی در آمریکا به برگزاری کلاس ها و سمینارهای اختیاری در زمینه طب مکمل اقدام کرده اند. دانشگاه های انگلیس نیز دوره های مختلف آموزش طب مکمل برگزار کرده و حتی در زمینه طب سوزنی مدرک ارائه می‌کنند. در چین 30 دانشگاه طب سنتی و 170 مرکز تحقیقات در این زمینه وجود دارد. با یک سیر صعودی، تا سال 1997، شمار دانشکده های پزشکی اروپا که دوره های طب مکمل برگزار می‌کردند به حدود 45 درصد و تعداد دانشکده هایی که برگزاری چنین دوره هایی را در برنامه ریزی 2 سال آینده خود گنجانیده بودند، به 60 درصد رسیده بوده است.
در ایران سه سال است که رشته های تخصصی طب سنتی و داروسازی سنتی در دانشگاه های علوم پزشکی کشور (تهران، شهید بهشتی، ایران، شیراز و شاهد) راه اندازی شده و کمیت و کیفیت همایش ها، جشنواره ها و آموزش های آزاد در این عرصه نیز رو به افزایش می باشد.
5 – پزشکان و درمانگران طب سنتی و مکمل
در آلمان 70 درصد پزشکان عمومی در نسخه های خود داروی گیاهی نیز تجویز می‌کنند. 49 درصد یعنی نیمی از پزشکان عمومی انگلستان در سال 2001 به بیماران خود استفاده از طب مکمل را پیشنهاد می کرده اند در حالیکه در سال 1995 این میزان حدود 40 درصد بوده است و طبق بررسی های انجام شده، حدود 4000 نفر در این کشور تنها تحت عنوان طب سوزنی و گیاه درمانی (دو زیر گروه طب مکمل) مشغول به فعالیت هستند. در آمریکا در حدفاصل سال های 2005 – 1995 تعداد افرادی که در طب مکمل فعالیت می‌کنند دو برابر تعداد پزشکان پیش بینی می شده است. سیستم خدمات بهداشتی درمانی طب سنتی چین شامل 525 هزار پزشک، 83 هزار داروساز، 2500 بیمارستان با 35 هزار تخت می‌باشد. همچنین در مجموعه طب سنتی در ویتنام 25500 پزشک و 49 بیمارستان وجود دارد. در ایران و طی سال های اخیر، تعداد پزشکان و غیرپزشکانی که به درمان بیماران با شیوه های طبیعی و طب سنتی و مکمل پرداخته اند رشد فزاینده داشته است. تعدادی درمانگاه های دولتی زیر نظر برخی دانشگاه های علوم پزشکی (تهران، شهید بهشتی، ایران و شاهد) و نیز مراکز خصوصی که در عرصه طب سنتی و مکمل خدمات رسانی می کنند نیز افتتاح شده اند. این موضوع از طرف دیگر باعث سودجویی افراد فرصت طلب و غیرصلاحیت دار شده که بدون داشتن علم و تجربه کافی دست به درمان بیماران مایوس از همه جا می زنند. بدون شک تحقیق کامل در خصوص سوابق این افراد و حتی الامکان، مراجعه به کسانی که پزشک می باشند و استفاده از داروهای طبیعی تهیه شده در مراکز معتبر می تواند امکان وقوع عارضه های جبران ناپذیر را کاهش دهد.
در این مقاله تلاش کردیم با ارائه اطلاعات و آمار دقیق و پرهیز از کلی گویی، به تبیین جایگاه واقعی رشته های طبی غیر از طب غربی رایج در همان کشورهایی که مهد تولد و رشد پزشکی شیمیایی محسوب می شوند بپردازیم. بی شک این توجه همه جانبه به این موضوع که مستقیما با سلامتی مردم در ارتباط است نشان از اهمیت و موفقیت رشته های طب سنتی و مکمل در درمان بیماری ها دارد. امروزه اطلاع و استفاده از این شاخه های طبی از سوی پزشکان و بیماران دلیلی بر فرهیختگی و تکامل فکری ایشان بوده که تلاش دارند با استفاده از روش های موثرتر، کم عارضه تر، کم هزینه تر و در دسترس تر به حفظ سلامتی و درمان بیماری ها اقدام نمایند.
منابع:
- میرغضنفری سید مهدی ، بررسی میزان اثر ضد التهابی عصاره گیاه سداب (Ruta graveolens L ) بر التهاب ایجاد شده توسط فرمالین در پنجه پای موش صحرایی، پایان نامة دورة پزشکی عمومی، دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران، تهران، اسفند 1383
- ناصری محسن، گروه تحقیقات طب سنتی ایران، آموزش مقدماتی طب سنتی ایران، چاپ اول، تهران، انتشارات دانشگاه علوم پزشکی تهران، پاییز 84
- ناصری محسن ، دهکده سلامتی، چاپ اول، تهران : انتشارات طب سنتی و مکمل، تابستان 1384
جهت آشنایی خوانندگان محترم و استفادة محققین، بیان میزان اعتبار منابع این مقاله و در عین حال، رعایت امانتداری و اخلاق تألیف و تدوین، مراجع مورد استفاده توسط منابع این مقاله نیز در اینجا ارائه شده است:
- Zollman C, Vickers A, « What is complementary Medicine? ». BMJ 1999; 319:693-696
- Eskinazi D, edittor, « What will influence the future of Alternative Medicine ?
- « WHO Traditional Medicine Strategy 2002-2005». Geneva, 2002: 1-28, 43-47
- Peters D., Woodham A. « Integrated Medicine». Dorling kindersley, london 2000: 6-10, 115-130
- «White house commission on complementary and Alternative medicine policy Final Report», March 2002
- «WHO Launches The First Global Strategyon traditional and Alternative Medicine». Press Release WHO/38. 2002
- زمانی احمد رضا، مهدی‌زاده مرتضی، یکتا زهرا، بررسی جایگاه پزشکی جایگزین در ارائه درمانی اصفهان 1379، فصلنامة آموزشی پژوهشی سلامت برتر، سال اول، شماره اول ، 1381
- Abergavenny Roger Dobson,« Half of General practices offer patients Complementary medicine». BMJ 2003;327:1250
- « The promotion and Development of Traditional medicine- report of a WHO Meeting ». WHO series, No 622, Switzerland, 1978: 8- 13,36-9
- Andrew Vickers, « Complementary Medicine. BMJ 2000; 321: 683-686
- Blumenthal M. ((The Complete german Commission E monographs-Thereapeutic guide To herbal medicine’’,First ed.,Boston-Massachusetts,American botanical Council,1998:17
- آمارنامه رسمی دارویی سال 1380ـ1376، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی
سنبل الطیب (علف گربه)
سنبل الطیب گیاهی است علفی و چن ساله که ساقه آن بطور عمودی تا ارتفاع دو متر بالا می رود . این گیاه بصورت وحشی در جنگل های کم درخت ، در حاشیه جویبارها و گودال ها در بیشتر مناطق آسیا و ایران می روید .
سنبل اطیب دارای بویی مطبوع است و گربه بوی این گیاه را از فاصل دور تشخیص داده بطرف آن یم رود و در اطراف آن به جست و خیز می پدرازد و از بوی آن مست می شود.
گلهای سنبل الطیب برنگ سفید یا صورتی و بصورت خوشه ای می باشد .